อีกด้านหนึ่งของแมลงยังมีความสำคัญในการเป็นแหล่งอาหาร แหล่งโปรตีนเสริมชั้นดีซึ่งเมื่อไม่นานมานี้ องค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ หรือ FAO ได้กล่าวถึงการบริโภคแมลงที่จะกลายเป็นทางออกของมวลมนุษยชาติ ให้รอดพ้นจากภาวะอดอยากขาดแคลนอาหารในอนาคต!

 

จากการบริโภคแมลงที่มีมายาว นานในหลายประเทศรวมทั้งประเทศไทย รศ.โกศล เจริญสม ข้าราชการบำนาญ ภาควิชากีฏวิทยา คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ผู้เชี่ยวชาญแมลงให้ความรู้ว่า แมลงเป็นสัตว์ที่มีอยู่เป็นจำนวนมากในโลก แพร่พันธุ์ได้รวดเร็ว โดยเฉพาะประเทศไทยคาดว่ามีอยู่นับแสนชนิดแต่ที่รู้จักกันในวันนี้น่าจะอยู่ในหลักหมื่น

 

"วงศ์แมลงกินได้ที่พบในประเทศไทยมีประมาณ 50 วงศ์ หากมองภาพรวมอนาคตข้างหน้าของการเพิ่มขึ้นของประชากร พืชอาหารรวมถึงแหล่งโปรตีนที่อาจมีไม่เพียงพอ ด้วยความที่แมลงเป็นสัตว์ที่มีอยู่ทั่วไปและมีจำนวนมาก อีกทั้งมีความหลากหลายของพันธุ์แมลงและยังมีคุณค่าทางโภชนาการให้โปรตีนสูง อาหารจากธรรมชาติดังกล่าวจึงมีความโดดเด่นเป็นแหล่งอาหารสำรองของมวลมนุษย์ได้ในอนาคต"

 

การจัดแบ่งแมลงอาจแบ่งได้หลายหมวดหมู่ทั้ง แมลงกินได้ และกินไม่ได้ โดยแบ่งตามพฤติกรรมอย่างเช่น แมลงกลางวัน แมลงกลางคืน ตามระบบความสำคัญแบ่งเป็น แมลงมีคุณ หรือแมลงที่มีประโยชน์ และแมลงมีโทษ นอกจากนี้ยังแยกแมลงออกเป็นทางด้านการแพทย์ สัตวแพทย์หรือแมลงที่เกี่ยวข้องกับคนและสัตว์เลี้ยง โดยเฉพาะทางด้านการเกษตรเป็นแมลงศัตรูพืชสร้างปัญหาทางการเกษตร แต่ขณะเดียวกันแมลงดังกล่าวสามารถนำมาเป็นอาหารได้ ฯลฯ

 

ปลวก หนึ่งในแมลงกินได้ที่มีมาแต่โบราณ ในวิถีชาวบ้านจะขุดจอมปลวกนำนางพญาซึ่งมีขนาดใหญ่มากินโดยเชื่อว่าเป็นยาบำรุงกำลังหรือยาอายุวัฒนะ อีกทั้งปลวกมีปีกที่ขึ้นมาจากรังหรือที่เรียกกันว่า แมลงเม่า ก็นำมากินได้เช่นกัน โดยการจับแมลงชนิดนี้จะใช้กะละมังใส่นํ้าหรือถาดใส่นํ้ารองไว้ เวลาที่แมลงเม่าเล่นไฟจะตกลงมาจากนั้นนำมาคั่วเกลือ หรือไม่ก็ไปคั่วนํ้าเป็นเมนูอาหารแมลงที่นิยม

 

รังผึ้ง นํ้าผึ้ง ตลอดจนตัวอ่อนของผึ้ง พบว่ามีการนำมารับประทานกันเป็นอีกเมนูอาหารแมลงชั้นดีซึ่งมีโปรตีนสูงอีกทั้งยังมีความสะอาด เช่นเดียวกับ หนอนไหม หลังจากต้มรังไหมเพื่อสาวเส้นไหมนำมาทอผ้า ตัวดักแด้ไหม สามารถนำมาทานได้และด้วยอาชีพการทอผ้าไหมที่ยังมีอยู่อย่างต่อเนื่องก็จะทำให้มีแหล่งอาหารเหล่านี้อยู่มากและนอกจากไหมบ้านที่เลี้ยงกันทั่วไปยังมีไหมผีเสื้อยักษ์หรือที่เรียกว่า ไหมป่า ซึ่งมีความพิเศษให้เส้นใยที่ใหญ่ แข็งแรงยังเป็นอีกแหล่งอาหารที่เป็นผลพลอยได้จากการเลี้ยงไหม

 

จากแมลงที่พบบ่อยหากเจาะลึกลงไปในความเฉพาะของแมลง ด้วงหนวดยาว นอกจากมีลักษณะเด่นเป็นแมลงปีกแข็งที่มีหนวดยาวกว่าลำตัวแล้วยังสามารถกินได้นับแต่ตัวอ่อน ดักแด้และตัวเต็มวัยซึ่งทางภาคเหนือนิยมรับประทานและรู้จักด้วงหนวดยาวซึ่งเป็นแมลงศัตรูพืชในชื่อ แม่ฝน ออกมาจากกอไผ่พบในช่วงฤดูฝน และ แม่แดด พบอยู่ในไร่อ้อย

 

ด้วงงวงมะพร้าว อีกหนึ่งชนิดแมลงกินได้ที่มีความโดดเด่น พบบริเวณยอดมะพร้าวโดยด้วงจะชอบกัดเจาะยอดมะพร้าวและด้วยความนิยมที่ผ่านมาได้มีการนำมาเพาะเลี้ยงขายซึ่งราคาต่อกิโล กรัมมีราคาอยู่ที่หลักร้อยบาทต่อกิโลกรัมเช่นเดียวกับ

 

หนอนผีเสื้อเยื่อไผ่ (รถด่วน) ซึ่งเป็นผีเสื้อกลางคืนสีนํ้าตาลเข้มมีขนาดตัวยาวประมาณ 1.5 เซนติเมตร โดยผีเสื้อตัวเมียจะมีขนาดใหญ่กว่าตัวผู้เล็กน้อย ไข่เป็นกลุ่มสีขาวและเมื่อใกล้ฟักจะเปลี่ยนเป็นสีนํ้าตาลอ่อน มีระยะฟักไข่ 12 วัน ระยะหนอน 8-9 เดือน ระยะดักแด้ 40-60 วัน และมีระยะตัวเต็มวัย 1 เดือน ส่วนช่วงเวลาที่หนอนมีขนาดพอเหมาะแก่การบริโภคจะอยู่ในช่วงเดือนตุลาคม-มีนาคม

      

"หนอนผีเสื้อในลำไม้ไผ่หรือหนอนรถด่วนเป็นแมลงกินได้อีกชนิดที่มีชื่อได้รับความนิยมโดยเป็นแหล่งอาหารชั้นดีมีคุณค่าอาหารทั้งโปรตีน คาร์โบไฮเดรตไขมันและแคลเซียม ฯลฯ ซึ่งในรถด่วนทอด 100 กรัม ให้พลังงาน 6743.7 กิโลแคลอรี ปัจจุบันยังสร้างอาชีพเพาะเลี้ยงขายกันอย่างกว้างขวาง"

 

อีกหนึ่งกลุ่มแมลงที่พบเห็นมีขายทั่วไปในเมนูแมลงทอดได้แก่ ตั๊กแตนปาทังก้า แมลงที่มีขนาดใหญ่เมื่อเทียบกับแมลงและตั๊กแตนอื่นๆ พบตามไร่ข้าวโพดซึ่งในอดีตเคยระบาดสร้างความเสียหายให้กับผลผลิตการเกษตร แมลงตับเต่า และแมลงเหนี่ยง เป็นแมลงปีกแข็งที่อาศัยอยู่ในนํ้าชอบขึ้นมาเล่นแสงไฟ

 

แมงดานา หรือที่เรียกกันว่าแมงดา เป็นที่รู้จักกันแพร่หลายในเมนูนํ้าพริกแมงดาและแมงดาทอด เช่นเดียวกับ แมงแกง พบมากในธรรมชาติเช่นกันโดยแมงแกง มีความโดดเด่นที่กลิ่นเหมือนแกงส้มหน่อไม้เป็นหนึ่งในแมลงศัตรูพืชที่มีการนำมาทานกัน โดยกลิ่นจะใกล้เคียงกับแมงดานา

 

แมงป่องนํ้า สามารถทดแทนแมงดานาได้โดยมีลักษณะผอมบางกว่าแมงดานา นอกจากนี้ยังมีในกลุ่มแมลงปอโดยตัวอ่อนแมลงปอเป็นอีกอาหารจานแมลงที่มีอยู่มากในแหล่งนํ้าโดยเมื่อช้อนกุ้ง ช้อนปลาในแม่นํ้าลำคลองจะได้ตัวอ่อนแมลงปอนำมาปรุงเป็นอาหารหลากหลายเมนู

 

จั๊กจั่น แมลงที่มีเอกลักษณ์ส่งเสียงร้องในหน้าแล้งจากที่อยู่ใต้ดินดูดกินนํ้าเลี้ยงจากรากพืชบางชนิดอยู่ใต้ดินยาวนานนับปี ในช่วงตัวอ่อนซึ่งไม่มีปีกเป็นแมลงจะถูกขุดนำมากินและมีการนำมาขายกันอย่างแพร่หลาย มด แมลงอีกชนิดที่พบบ่อยและมักนำมาทานกันมาก บางแห่งเรียก แมงมัน ซึ่งก็เป็นอีกแหล่งอาหารที่กินได้ทั้งไข่และตัวมด นอกจากนี้ในพื้นที่เฉพาะถิ่นอย่างบริเวณป่าชายเลนยังพบแมลงกินได้ อย่างดักแด้หนอนจากต้นยางตูม ในการปรุงแมลงตามแบบวิถีชาวบ้านทำได้หลายวิธีทั้งการคั่ว ปิ้ง ย่างและแมลงทอด ฯลฯ

 

จิ้งหรีด แมลงกินได้อีกชนิดที่นอกจากมีชื่อในด้านการบริโภคนำมาชุบแป้งทอดและคลุกเกลือคั่ว ปัจจุบันยังเป็นแมลงเศรษฐกิจชนิดหนึ่งที่สามารถสร้างรายได้ และอาชีพให้กับชาวบ้านโดยมีการส่งเสริมการเพาะเลี้ยงอย่างกว้างขวาง อีกทั้งมีผลิตภัณฑ์หลายรูปแบบทั้งแมลงทอดอบแห้ง ฯลฯ วงจรชีวิตของจิ้งหรีดหากเป็นจิ้งหรีดพื้นบ้านมีวงจรชีวิต 3 เดือน ส่วนจิ้งหรีดขนาดใหญ่จะมีวงจรชีวิตประมาณ 1 ปี

 

ขณะที่แมลงหลายชนิดกินได้ อีกด้านหนึ่งมีแมลงที่ต้องหลีกไกลไม่ควรนำมารับประทาน รศ.โกศลกล่าวเพิ่มอีกว่า ด้วงนํ้ามัน แมลงปีกแข็งหนึ่งในแมลงที่ต้องระมัดระวัง ทั้งนี้หากจับหรือรบกวนแมลง แมลงจะปล่อยสารพิษออกมาหากถูกผิวหนังทำให้เป็นแผลพุพองได้ ซึ่งลักษณะเด่นของแมลงสังเกตได้จากปีกคู่หน้ามีแถบสีเหลืองสลับดำ ข้อต่อ ลำตัวมีความมัน

 

ด้วงก้นกระดก หรือ แมลงก้นกระดก เป็นแมลงปีกแข็งขนาดเล็กชอบเล่นไฟและแสงสว่างตามบ้านเรือนพบช่วงเริ่มเข้าฤดูฝน แมลงชนิดนี้ที่ส่วนท้องจะมีสีส้มเมื่อสัมผัสโดนตัวแมลงจะปล่อยสารพิษทำให้มีอาการปวดแสบปวดร้อนเกิดผื่นคันระคายเคืองและเป็นแผลพุพองได้เช่นกันจึงไม่ควรจับมาเล่น หรือ ตีเมื่อบินมาเกาะตามตัว และด้วยประชากรแมลงที่มีอยู่มากมายไม่เพียงเฉพาะประโยชน์เป็นแหล่งอาหารสำรองทางเลือก ในด้านองค์ความรู้ทั้งโทษและประโยชน์ที่มีอยู่มากมายหลายด้านของแมลงยังพร้อมให้เรียนรู้ค้นคว้าความมหัศจรรย์โลกแมลงอีกด้วย

 

แนะวิธีเลือกบริโภคแมลงอย่างปลอดภัย

 

ขณะที่แมลงมีด้านที่เป็นประโยชน์ อีกด้านหนึ่งมีโทษที่ต้องระมัดระวังการบริโภคที่ปลอดภัยต่อสุขภาพจึงควรคำนึงถึงการเลือกกินแมลงตามหลักสุขลักษณะของอาหาร ศูนย์ข้อมูลโรคติดเชื้อและพาหะนำโรค กระทรวงสาธารณสุขให้ความรู้ดังนี้คือ 

 

1. เป็นแมลงที่รู้จักและเป็นแมลงที่มีคนนำมากินได้ ควรเลือกชนิดของแมลงที่อาศัยอยู่กับต้นไม้อยู่กับป่าละเมาะสวนป่าธรรมชาติ หรือในสภาพแวดล้อมธรรมชาติที่ไม่มีการใช้สารเคมีในการป้องกันกำจัดแมลงศัตรูพืช

 

2. เป็นแมลงที่จับมาขณะยังมีชีวิตอยู่และนำมาปรุงเป็นอาหารทันที

 

3. ควรจะหลีกเลี่ยงแมลงที่เป็นศัตรูภายในบ้านที่เป็นพาหะของโรคต่างๆ

 

4. ควรหลีกเลี่ยงแมลงที่มีสีสันสดใสซึ่งจะมีพิษมากกว่าชนิดที่ไม่มีสี หรือสีซีด

 

5. ควรปรุงอาหารให้สุกก่อนรับประทานเสมออาจทำโดยการคั่ว ทอด ปิ้ง ย่าง ต้ม ผัด หรือนึ่ง ฯลฯ

 

6. ปีก ขน ขา หรือ หนามแข็งของแมลง ควรเด็ดทิ้งก่อนเพราะอาจทำให้เกิดอาการคันได้ อีกทั้งมีแมลงหลายชนิดทำให้เกิดอาการแพ้เมื่อสัมผัสถูกผิวหนัง แต่ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความไวของแต่ละบุคคล ดังนั้นคนที่เป็นโรคภูมิแพ้ง่ายน่าจะหลีกเลี่ยงการกินแมลงและแม้จะยังไม่มีเอกสารอ้างอิงแน่นอนถึงการกินแมลงจะทำให้เกิดอาการแพ้ แต่อย่างไรก็ตามควรเพิ่มความระมัดระวัง

 

ที่มา: ทีมวาไรตี้ หนังสือพิมพ์เดลินิวส์ (http://www.dailynews.co.th/article/224/221180)